Testament notarialny
Testament to oświadczenie woli, w którym testator rozrządza swoim majątkiem na wypadek śmierci. Wymienia w nim swoich spadkobierców i określa, jaki udział w spadku przypadnie każdemu z nich.
Dowiedz się, jakie są rodzaje testamentów i jak prawidłowo sporządzić testament. Sprawdź, jak uczynić zapis windykacyjny i kogo można wydziedziczyć.
W razie wątpliwości prosimy o kontakt z notariuszem w celu wyjaśnienia wątpliwości i umówieniu terminu spotkania w kancelarii.
W artykule:
Co to jest testament
Zgodnie z polskim prawem, testament jest dobrowolnym oświadczeniem woli wyrażonym przez testatora. W dokumencie tym można ustanowić swoich spadkobierców oraz określić, jaki udział w spadku przypadnie każdemu z nich.
Dziedziczenie oraz testamenty uregulowane są w przepisach kodeksu cywilnego (ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny) – dalej k. c. Ogólne zasady dziedziczenia wynikające z k.c. mogą być zmienione testamentem.
Jakie są rodzaje testamentów
Zasadniczo testamenty dzielą się na testamenty zwykłe (Art. 949-951 k. c.) oraz testamenty szczególne (Art. 952-955 k. c.).
Testamenty zwykłe
Testament sporządzony w formie aktu notarialnego jest jednym z testamentów zwykłych. Sporządzony w ten sposób testament zapewnia największe możliwe bezpieczeństwo prawne i jest najtrudniejszy do podważenia.
Do testamentów zwykłych zaliczany jest również testament holograficzny – napisany w całości ręcznie przez testatora. Taki testament musi być podpisany i opatrzony datą.
Testamenty szczególne
Jeżeli wyrażenie ostatniej woli spadkodawcy nie jest możliwe w normalnych sposób, a więc za pomocą testamentu zwykłego, przepisy dopuszczają możliwość sporządzenia testamentu szczególnego, mającego istotne ograniczenia co do okoliczności sporządzenia i czasu obowiązywania.
Art. 952. § 1. Jeżeli istnieje obawa rychłej śmierci spadkodawcy albo jeżeli wskutek szczególnych okoliczności zachowanie zwykłej formy testamentu jest niemożliwe lub bardzo utrudnione, spadkodawca może oświadczyć ostatnią wolę ustnie przy jednoczesnej obecności co najmniej trzech świadków.
Testament ustny sporządza się w obecności trzech świadków, w sytuacji, gdy istnieje obawa rychłej śmierci lub zachodzą szczególne okoliczności, ze względu na które zachowanie zwykłej formy jest niemożliwe lub bardzo utrudnione. Testament ustny musi być spisany przed upływem roku od jego złożenia bądź ewentualnie potwierdzony przez zeznania przed sądem.
Testament podróżny może być sporządzony podczas podróży statkiem morskim lub samolotem. Oświadczenie składa się przed dowódcą statku lub jego zastępcą. Niezbędna jest obecność dwóch świadków.
Testament wojskowy mogą sporządzić jedynie żołnierze, a szczegółowe zasady z tym związane reguluje rozporządzenie Ministra Obrony Narodowej.
Dziedziczenie ustawowe czyli ogólne zasady dziedziczenia
Zasady dziedziczenia ustawowego określają szczegółowo przepisy kodeksu cywilnego. Takie dziedziczenie ma miejsce, gdy spadkodawca nie pozostawił po sobie testamentu albo gdy żadna z osób powołanych w testamencie do spadku nie chce lub nie może być spadkobiercą.
Zasady dziedziczenia ustawowego:
- jako pierwsi dziedziczą zstępni (dzieci, wnuki itd.) spadkodawcy oraz jego małżonek,
- w przypadku braku zstępnych dziedziczą rodzice,
- jeśli nie ma zstępnych ani żyjących rodziców, dziedziczy rodzeństwo spadkodawcy oraz ich potomkowie (np. bracia, siostry, bratankowie, siostrzenice itd.),
- w przypadku braku zstępnych, żyjących rodziców oraz rodzeństwa i ich potomków, dziedziczą dziadkowie spadkodawcy oraz ich potomkowie,
- w braku małżonka spadkodawcy i krewnych, powołanych do dziedziczenia z ustawy, spadek przypada w częściach równych tym dzieciom małżonka spadkodawcy, których żadne z rodziców nie dożyło chwili otwarcia spadku (dziedziczenie pasierbów),
- jeśli nie ma spadkobierców wymienionych w powyższych punktach, spadek przypada gminie ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy jako spadkobiercy ustawowemu; jeżeli ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy w Rzeczypospolitej Polskiej nie da się ustalić albo ostatnie miejsce zamieszkania spadkodawcy znajdowało się za granicą, spadek przypada Skarbowi Państwa jako spadkobiercy ustawowemu.
O dziedziczeniu ustawowym decyduje wyłącznie pokrewieństwo, a nie faktyczna bliskość i relacje emocjonalne spadkodawcy ze spadkobiercą. Jeśli spadkodawca uważa tę zasadę za niewłaściwą, za pomocą testamentu może ją zmienić, dysponując majątkiem zgodnie ze swoimi prawdziwymi relacjami, emocjami i potrzebami serca.
Rozrządzenia w testamencie muszą być zgodne z narzuconymi przez ustawodawcę ramami prawnymi. W sytuacjach wątpliwych warto skonsultować się z notariuszem.
Zobacz również
Sprzedaż mieszkania
Dowiedz się, jak sporządzić umowę sprzedaży mieszkania, która będzie zgodna z prawem, na czym polega umowa przedwstępna, jak zabezpieczyć płatność oraz ile wynosi taksa notarialna.
Poświadczenie dziedziczenia
Sprawdź, jak odbywa się procedura uzyskania notarialnego poświadczenia dziedziczenia, kiedy konieczne jest uzyskanie sądowego orzeczenia o nabyciu spadku, jakie dokumenty należy przynieść do kancelarii oraz ile wynosi honorarium notariusza.
Protokół zgromadzenia spółki
Dowiedz się, kiedy obecność notariusza na zgromadzeniu wspólników jest niezbędna, co powinien zawierać protokół zgromadzenia wspólników spółki z o. o. oraz akcjonariuszy akcyjnej, a także ile kosztuje sporządzenie protokołu notarialnego.
W razie wątpliwości wyjaśnię zasady sporządzania testamentów. Dowiedz się, jakie są rodzaje testamentów i jak prawidłowo sporządzić testament. Sprawdź, jak uczynić zapis windykacyjny i kogo można wydziedziczyć.
Najważniejsze postanowienia testamentowe
Postanowienia zawarte w testamencie, w ustawie zwane rozrządzeniami, to zbiór decyzji spadkodawcy odnośnie losów jego majątku po śmierci.
Do najważniejszych rozrządzeń testamentowych należą:
Powołanie spadkobiercy
Dzięki powołaniu spadkobiercy lub spadkobierców, testator rozszerza lub ogranicza ustawowy porządek dziedziczenia. Jeśli do spadku powołanych jest więcej osób, może określić wysokość ich udziałów w spadku, a jeśli tego nie uczyni, udziały będą równe. Osoby powołane do spadku powinny być wskazane z imienia i nazwiska, chyba że z użytego określenia jednoznacznie wynika, o kogo chodzi. Takim określeniem może być np. „syn”, w przypadku gdyspadkodawca ma tylko jednego syna.
Zapis zwykły
Za pomocą zapisu zwykłego spadkodawca może zobowiązać spadkobiercę ustawowego lub testamentowego do spełnienia określonego świadczenia majątkowego na rzecz wskazanej osoby.
Zapis windykacyjny
Zapis windykacyjny czyni wskazaną osobę nabywcą przedmiotu zapisu z chwilą otwarcia spadku. Zapis windykacyjny wymaga formy aktu notarialnego. Instytucja zapisu windykacyjnego pozwala na przeznaczenie indywidualnie oznaczonej rzeczy wybranej przez testatora osobie.
Polecenie
Dzięki poleceniu spadkodawca zobowiązuje spadkobiercę lub zapisobiercę do określonego działania lub zaniechania, nie czyniąc nikogo wierzycielem.
Wydziedziczenie
Poprzez wydziedziczenie spadkodawca pozbawia zstępnych, małżonka lub rodziców zachowku. Postanowienie takie wymaga jednak określonego zachowania i postawy wydziedziczonego – wbrew woli spadkodawcy postępuje on uporczywie w sposób sprzeczny z zasadami współżycia społecznego, dopuścił się względem spadkodawcy albo jednej z najbliższych mu osób umyślnego przestępstwa przeciwko życiu, zdrowiu lub wolności albo rażącej obrazy czci lub uporczywie nie dopełnia względem spadkodawcy obowiązków rodzinnych.
Gdzie przechowywany jest testament notarialny
Oryginał testamentu notarialnego przechowywany jest w kancelarii notarialnej, w której został sporządzony. Jeśli rodzina zmarłego nie wie, w jakiej kancelarii testament został sporządzony, najlepiej skorzystać z przeszukania Notarialnego Rejestru Testamentów. W NORT, bazie danych prowadzonej przez Krajową Radę Notarialną, można odnaleźć zarówno testamenty własnoręczne, jak i notarialne, o ile testator zgłosił w kancelarii notarialnej chęć rejestracji testamentu. Wpisy w NORT dokonywane są przez notariuszy i tylko oni mogą uzyskać dostęp do tego rejestru. Należy jednak pamiętać, że rejestr testamentów nie zawiera treści testamentów, a jedynie miejsce ich przechowywania, a także że dostęp do informacji o testamencie w NORT można uzyskać tylko po śmierci testatora za okazaniem jego aktu zgonu.
Testament – wzór
Jeżeli z jakichś powodów niemożliwe jest odwiedzenie notariusza w celu sporządzenia testamentu notarialnego, należy pamiętać, że własnoręczny testament powinien być w całości spisany ręcznie przez testatora. W żadnym wypadku nie może go ktoś za testatora napisać, nawet jeśli testator się na nim podpisze. Nie można też wydrukować treści na drukarce w celu złożenia jedynie podpisu.
Tak jak zaznaczono wyżej, w testamencie holograficznym nie można zawrzeć zapisu windykacyjnego. Tego typu rozporządzenie zarezerwowane jest dla testamentu notarialnego.
Testament notarialny – cena w roku 2024
W przypadku sporządzenia testamentu, koszty ograniczają się do:
- taksy notarialnej za sporządzenie aktu notarialnego obejmującego testamentu,
- opłaty za wypisy – 6 zł netto za każdą rozpoczętą stronę.
Taksa notarialna pobierana przez notariusza ustalona jest w rozporządzeniu Ministra Sprawiedliwości.
W przypadku testamentu wysokość taksy notarialnej wynosi 250 zł netto. W testamencie notarialnym każdorazowo zawierana jest klauzula o wyborze prawa, któremu podlega ogół spraw dotyczących spadku testatora (art. 22 Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 650/2012 z dnia 4 lipca 2012 roku w sprawie jurysdykcji, prawa właściwego, uznawania i wykonywania orzeczeń, przyjmowania i ustanawiania dokumentów urzędowych dotyczących dziedziczenia oraz w sprawie ustanowienia europejskiego poświadczenia spadkowego). Notariusz określi taksę notarialną na podstawie analizy dokumentów konkretnej sprawy.
Honorarium notariusza obłożone jest 23-procentowym podatkiem VAT.
